Ruim 90% van de basisbibliotheken heeft de afgelopen jaren te maken gehad met bezuinigingen door één of meer van de gemeenten in hun verzorgingsgebied. Basisbibliotheken worden soms geconfronteerd met grote verschillen in voorgenomen bezuinigingen tussen de afzonderlijke gemeenten. Maar de verwachte effecten van de bezuinigingen zijn zorgelijk: de bibliotheeksector bevindt zich in zwaar weer.  Bibliotheekvernieuwing dankzij of ondanks bezuinigingen?

De gemeentelijke bezuinigingen kennen een waaier aan verschijningsvormen:

• prijscompensatie achterwege
• producten uit de productbegroting
• opdracht om bepaalde vestigingen te sluiten.
• investeringen, bv nieuwbouw bevriezen
• bepaalde kosten bv huisvesting niet meer subsidiëren.
• subsidie openbaar aanbesteden

De meeste bibliotheken kijken eerst in hoeverre de bedrijfsvoering de voorgenomen bezuiniging kan opvangen. Alle kosten en baten worden doorgelicht, aan de hand van een bedrijfsscan. Er wordt opnieuw kritisch gekeken naar mantelcontracten voor schoonmaak, energie, kopieer, verzekeringen etc. Vaak levert dit onvoldoende op en vervolgens doorlopen de bibliotheken een 3-tal fasen:

• 1e fase:bezuiniging op de backoffice en de collectie.
• 2e fase: bezuinigingen op personeel in de frontoffice en openingsuren en verdere besparingen op backoffice en de collectie
• 3e fase: sluiting van vestigingen. Dit in combinatie met 2e ronde bezuinigen op de backoffice, personeel in de frontoffice, de collectie en de openingsuren.

De volgende bezuinigingsgolven dienen zich al aan en dit noopt tot meer strategische keuzes, bv

• Gebouwen en vestigingen zijn niet noodzakelijk  voor de kern van ons bibliotheekwerk
• We gaan terug naar de meest basale taken van de bibliotheek: (leren) lezen
• Zeer vernieuwende (en goedkopere) vormen van bibliotheekwerk hebben de toekomst en we stoppen dus met het uitlenen van boeken
• De oplossing ligt buiten en we redden het niet op eigen kracht: samenwerking of fusie

Bibliotheken zijn de afgelopen jaren door schade en schande wijzer geworden en besteden consequenter aandacht aan de wensen en belangen van de locale opdrachtgevers, bv door:

• continue lokale lobby
• wijzen op de certificeringsnormen
• professionele verantwoording dmv cijfers
• landelijk en geïndexeerd instapniveau
• landelijke benchmarkgegevens
• toekomstbestendige invulling van het concept ‘bibliotheek’ (Cohen)

De trouwe bibliotheekgebruikers worden inmiddels geconfronteerd met ‘minder voor meer’. Terwijl de tarieven op veel plaatsen omhoog gaan, neemt de bereikbaarheid van de bibliotheek af. Openingsuren worden verminderd en vestigingen worden gesloten. De collectie wordt kleiner en mogelijk minder vaak vernieuwd, het activiteitenaanbod minder breed en sommige diensten van de bibliotheek komen te vervallen. Er is minder personeel in de frontoffice aanwezig en het krijgen van inlichtingen lukt niet of duurt langer. Reguliere taken worden vaker door vrijwilligers uitgevoerd. De grote vraag is hoe de noodzakelijke bibliotheekvernieuwing zich gaat ontwikkelen onder deze condities.